Emekli olmayı hayal eden herkesi çok yakından ilgilendiren çok önemli emeklilik hesabı. Erken emeklilik hayali kuranlar ''18 yaş öncesi sigorta geçerli mi? 18 yaş öncesi emekliliğe sayılır mı? sorularını sık sık dile getiriyorlar. Peki, 18 yaş öncesi sigortalılığa eklenir mi? 18 yaşın altındaki çalışmalar, kişilerin SSK kapsamındaki sigortalılıkları hesaplanırken prim ödeme gün sayısına eklenir. Sigortalılık süresini belirleyen “ilk defa sigortalı olunan tarih” 18 yaşının doldurulduğu tarih olarak kabul edilecektir. 18 yaş öncesi sigortalılık konusunu yazarımız Mert Nayır yazdı.
''18 yaş öncesi sigorta geçerli mi?'', ''18 yaş öncesi sigorta emekliliğe sayılır mı?'' soruları erken emekli olmak isteyen kişilerin en merak ettiği soruların başında geliyor. En merak edilen soruların başında gelen 18 yaş öncesi sigorta başlangıcı konusunu yazarımız Mert Nayır yazdı. Milyonlarca çalışan merak ediyor. 18 yaşın altında başlayan sigortalılık süreleriyle ilgili sizlerden sürekli sorular geliyor. En çok merak edilen ise bu sürelerin emeklilik hesabında dikkate alınıp alınmayacağı yönündedir. Stajyerler, genç yaşında sigortalı olanlar, anne veya babasının erken davranmasıyla sigorta numaralarını 18 yaş öncesi alanlar için konuyu ayrıntılarıyla ele alalım. 18 YAŞ ÖNCESİ İŞE GİRİŞ SİGORTA İÇİN BAŞLANGIÇ SAYILMAZ 5510 ve mülga 506 sayılı Kanunlara göre 18 yaşının altındaki işe giriş sigorta süresinin başlangıcı olarak sayılmaz. Ancak 18 yaşın altındaki çalışmalar, kişilerin SSK kapsamındaki sigortalılıkları hesaplanırken prim ödeme gün sayısına eklenir. Sigortalılık süresini belirleyen “ilk defa sigortalı olunan tarih” 18 yaşının doldurulduğu tarih olarak kabul edilecektir. EMEKLİLİK HESABI İŞE GİRİLEN TARİHTE BAŞLAR Öte yandan sigortalılık süresi 18 yaşının ikmal edildiği tarihte başlasa da 4447 ve 4759 sayılı Kanunlara ve SSK’nın 12-99 Ek Genelgesi gereğince işe giriş koşulları ilk işe girilen tarihe göre hesaplanır. Yani 18 yaşından önce işe girişi bulunanların sosyal güvenlik reformları ile getirilen kademeli sisteme göre emekli olacakları tarih ilk işe girdikleri tarihe göre hesaplanacaktır. Başka bir deyişle 18 yaş altı sigortalılık süresinin başlangıcına sayılmasa da daha önceki kademelere tabi olunmayı sağladığı için yine de avantaj sağlamaktadır. 08.09.1999 ÖNCESİNİN HESABI FARKLIDIR 4447 sayılı Yasa yürürlüğe girmeden önce (yani 08.09.1999 tarihi öncesinde) sigortalı olanlar için 4759 sayılı Yasa ile getirilmiş olan 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 81 inci maddesi geçerlidir. Bu maddenin Türkçe meali işe girişin 18 yaş öncesinde ya da sonrasında olmasına bakılmadan işe giriş tarihine göre o dönemki reform sisteminin getirdiği kademeli sisteme tabi olmaktır. 01.04.1981 VE 08.09.1976 ÖNCESİ İŞE GİRENLER ŞANSLI 18 yaşın altındaki çalışmaların sigorta başlangıcı olarak kabul edilmesinin bir başka istisnası ise 01.04.1981 öncesinde işe girenlerdir. Bunlar için her halükarda çalışmaya başladıkları tarih yaşları 18’in altında olsa da “ilk defa sigortalı olunan tarih” olarak kabul edilir, sigortalılık süresinin başlangıcı kabul edilir ve emeklilik koşullarını etkiler. Bunlar örneğin 12 yaşında ilk defa sigortalı olmuşsalar dahi bu tarih sigortalılık başlangıç tarihi olarak sayılır ve emeklilik koşulları bu tarihte başlayan sigortalılık süresine göre belirlenir. Ancak belirtmek gerekir ki bu konumda olanlardan yalnızca bayanlar yaşa takılmaz. Bu kategorideki bayan sigortalılardan 01.4.1980 öncesinde işe girenler, erkek sigortalılardan ise 08.09.1976 tarihinden önce işe girenler yaşa takılmadan emekli olabilmektedir.
Günümüzde gerek eğitim ve öğretim gerekse çalışma hayatındaki zorluklar neticesinde birçok genç için SGK’da sigortalı işe giriş bildirgesi yani kısacası sigortalılığı bulunmamaktadır. Bu süreç içerisinde kişiler 5510 sayılı kanun kapsamında getirilen kademeli yaş şartına takılmadan emekli olamamakla birlikte kişilerin sigortalılık
başlangıç tarihi emeklilik tarihlerinde ve emeklilik yaş şartlarında büyük önem arz etmektedir. 5510 sayılı kanunun 3. maddesinin 6. fıkrası sigortalıyı tanımlanmış olup kanunda Sigortalı; kısa ve/veya uzun vadeli sigorta kolları bakımından adına prim ödenmesi gereken veya kendi adına prim ödemesi gereken kişiyi, ifade eder.” denilmektedir. Bu metinde yaş ifadesi yer almadığından yola çıkılarak kişilerin
18 yaşından küçük olması sigortalı olmasına engel teşkil etmemektedir. Peki, çalışma hayatını düzenleyen diğer bir kanun olan iş kanununda 18 yaşından küçüklerin çalışması kendine nasıl bir yer bulmuş gelin birlikte bakalım. 4857 sayılı Kanunun 71. maddesinde “On beş yaşını doldurmamış çocukların çalıştırılması yasaktır. Ancak, on dört yaşını doldurmuş ve zorunlu ilköğretim çağını tamamlamış olan çocuklar; bedensel, zihinsel, sosyal
ve ahlaki gelişmelerine ve eğitime devam edenlerin okullarına devamına engel olmayacak hafif işlerde çalıştırılabilirler. Konu hakkında ve diğer hususlar için Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.” denilmektedir.18 yaşından küçük kişilerin sigortalı olması mümkün mü?
İş Kanununda kişilerin 18 yaşından önce çalışması
4857 sayılı İş Kanununda da kişilerin 18 yaşından önce sigortalı olmasına engel olan bir durum mevcut olmamakla birlikte çalışma yaşında alt sınır olarak 15 yaş baz alınmış, bu sınır altındakilerin çalışması için izin alınması gerektiği belirtilmektedir. Ancak SGK kurum denetim memurları vasıtasıyla çalışırken tespit edilen kişiler için işverenlik tarafında bu kişilerin sigortalı olamayacağı konusunda savunma yapılmasının işverenliğe fayda sağlamayacağını açıkça belirtmekte fayda bulunmaktadır.
Basit bir örnek: 17 yaşındaki lise öğrencisi kişi yaz aylarında bir manav yanında 2 aylık süre yardımda bulunmak veya meslek öğrensin denilerek çalışması halinde bu kişi adına sigortalılık bildirimi kişi çalışmaya başlamadan önceki gün SGK‘ya sigortalı işe giriş bildirgesi ile bildirilmesi gerekmekte olup aksi halde tespiti halinde işverenlik bu kişi için 5510 sayılı kanunun 102. maddesi a/2 bendi kapsamında idari yaptırımla karşı karsıya kalması durumu ortaya çıkmaktadır.
18 yaş öncesi çalışma sigorta süresini başlatmaz
5510 ve mülga 506 sayılı Kanunlara göre 18 yaşının altındaki işe giriş sigorta süresinin başlangıcı olarak sayılmaz. Ancak 18 yaşın altındaki çalışmalar, kişilerin SGK kapsamındaki sigortalılıkları hesaplanırken prim ödeme gün sayısına eklenir. Sigortalılık süresini belirleyen “ilk defa sigortalı olunan tarih” 18 yaşının doldurulduğu tarih olarak kabul edilecektir.
Emeklilik hesabı işe girilen tarihte başlar
Öte yandan sigortalılık süresi 18 yaşının ikmal edildiği tarihte başlasa da 4447 ve 4759 sayılı Kanunlara ve SSK’nın 12-99 Ek Genelgesi (mülga) gereğince işe giriş koşulları ilk işe girilen tarihe göre hesaplanır. Yani 18 yaşından önce işe girişi bulunanların sosyal güvenlik reformları ile getirilen kademeli sisteme göre emekli olacakları tarih ilk işe girdikleri tarihe göre hesaplanacaktır. Başka bir deyişle 18 yaş altı sigortalılık süresinin başlangıcına sayılmasa da daha önceki kademelere tabi olunmayı sağladığı için yine de avantaj sağlamaktadır.
18 yaş öncesinin dikkate alınmadığı uzun vade sigorta kolları
5510 sayılı kanunun 38. Maddesinde; bu Kanuna tâbi olarak malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tabi olarak ilk defa kapsama girdiği tarih olarak kabul edilir. Uluslararası sosyal güvenlik sözleşmeleri hükümleri saklıdır. Bu Kanunun uygulanmasında 18 yaşından önce malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortalarına tâbi olanların sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir. Bu tarihten önceki süreler için ödenen malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primleri, prim ödeme gün sayılarının hesabına dahil edilir, denilmektedir
Anlaşıldığı üzere 18 yaşından önceki sigortalılık süresi, 18 yaşını doldurdukları tarihte başlamış kabul edilir ve 18 yaşından önceki sigorta prim günü 18 yaşından sonra çalışılmış gibi dikkate alınır.
Ayrıntılı olarak açıklandığı üzere kişilerin sigortalı olmasında 18 yaş sınırlaması olmamakla beraber yaygın kanaat sonrası 18 yaşından küçük çalışan kişiler adına SGK’ya sigorta bildirimi yapılmamaktadır. Bu genel kanı yüzünden gerçekten çalışan kişiler açısından hak kaybına yol açmaktadır. Zira bu çalışan kişiler için emekli olma şartlarını yerine getirmemiş olsa da ileride yararlanacakları haklardan (ölüm halinde hak sahiplerine aylık bağlanması, maluliyet haklarından yararlanma) mahrum kalacakları gibi işverenler açısından ise idari yaptırımlarla karşı karşıya kalmamaları acısından çalışan kişilerin sigortalılığını SGK’ya bildirmeleri gerekmektedir.