Doğum Kontrol HaplarıDoğum kontrol hapları, esas olarak ovulasyonu (yumurtlama sürecini) baskılayarak gebelik oluşmasını önlerler. Ayrıca; rahim ağzı salgısının kıvamını arttırarak spermlerin rahme geçişini engeller, Fallop tüplerinin hareketlerini azaltırlar ve rahim içi zarını (endometriyum) incelterek yuvalanma (implantasyon) olayının önüne geçerler. İdeal ve düzenli kullanımda gebelik oranları binde bire kadar azalabilmektedir. Oluşan gebelik olguları daha çok hapın düzensiz ve yanlış kullanımı ile ilgilidir. Ayrıca, kullanılan bazı ilaçlar da hapların etkinliğini azaltabilmektedir. Show  İki çeşit ağızdan alınan doğum kontrol hapı (DKH) vardır. Birinci ve en sık kullanılanı ve hatta DKH dendiğinde herkes tarafından anlaşılanı kombine doğum kontrol hapları’dır. Bunlarda, yumurtalıklardan salgılanan temel hormonlar olan estrojen ve progesteron hormonları sabit oranlarda bulunur. Diğer doğum kontrol hapı türü ise sadece progesteron içeren doğum kontrol haplarıdır (Minipill). Bunlarda yumurtlamanın baskılanması daha azdır, daha çok döl kanallarında yumurta ve sperm hücrelerinin döl kanallarında geçişini engelleyerek fonksiyon yaparlar. Sadece, progesteronlu haplar sık kullanılmazlar ve kombine DKH’ları kadar güvenilir değildir. Şaşmadan hep aynı saatte alınması gerekir. Tek avantajları emziren annelerde süt miktarını azaltmadığı için kullanılabilmeleridir. Bu nedenle, konunun bundan sonraki bölümlerinde doğum kontrol hapı dediğimizde sadece kombine DKH’lar anlaşılmalıdır. Doğum kontrol hapları tıbbi dilde “oral kontraseptifler” olarak adlandırılırlar. Nasıl Kullanılır?DKH’ları ilk aydan itibaren korumaya başlar. Ancak, ilk ayda adetin 5. gününden önce başlanmalıdır. Eğer, daha geç başlanırsa o ay gelişen yumurta otonomi kazanacağından hap başlanmasına rağmen yumurta gelişir ve korunma olmayabilir. Bu nedenle, güvenilirlik sınırları içinde ilk 3 günde başlandığı taktirde ilk ay da koruduğu kabul edilir. İlk aydan sonraki aylarda adetin kaçıncı günü olduğuna bakılmaksızın 1 hafta ara verdikten sonra yeni kutuya başlanır. Hap, sadece progesteron içeren haplar kadar kesin kural olmamakla birlikte mümkün olduğu kadar aynı saatlerde alınmalıdır. Sabah ya da akşam alınması, aç ya da tok olunması etkinlik açısından fark etmez ancak, olası mide şikayetlerini azaltmak için tok kullanılması tercih edilir. Önemli olan sabah alınıyorsa sabah, akşam alınıyorsa akşam unutmadan hapı almaktır. Her gün bir hap kullanılır. Kutuların hemen hemen tamamının içinde şaşırmayı engellemek için günler işaretlidir. O güne denk gelen hap alındığı sürece şaşırmadan almak mümkündür. Eğer, hap alınması gereken zamanda alınmamış ve unutulmuşsa gün içinde akla gelir gelmez alınmalıdır. Gün içinde alınması tamamen unutulmuşsa ertesi gün unutulan hap ve o günün hapı alınmalıdır. Eğer 2 gün alınması unutulmuşsa takip eden 2 gün ikişer ikişer alınmalı sonra yine birer birer almaya devem edilmelidir. Yalnız 2 gün unutulduğu durumda hapa devam etmekle birlikte o ay koruyucu olmayabileceğinden başka bir yöntemle (örneğin kondom) ek korunma sağlanmalıdır. Üç gün veya daha fazla unutulması durumunda o kutu bırakılmalı ve yeni kutuya başlanmalıdır. Daha iyi anlatabilmek için; örneğin Pazartesi hap alınması unutulduysa Salı 2 hap alınmalı Çarşambadan itibaren kutudaki gün yakalanmış olacağından normal şekilde almaya devam edilmelidir. Eğer, hem Pazartesi hem de Salı alınması unutulmuşsa; Çarşamba 2 tane, Perşembe 2 tane alındığında Cuma günü’nden itibaren birer birer alınabilir ancak, daha önce söylenildiği gibi bu durumda ek bir yöntemle korunmalıdır. Bazı ilaçlar doğum kontrol haplarının etkinliğini azaltıp gebeliklere yol açabilir ya da doğum kontrol hapı bazı ilaçların etkinliğini artırıp istenmeyen yan etkilere yol açabilir. Bu nedenle, herhangi bir ilaç kullanacağınız zaman doktorunuza danışmalı gerekiyorsa ek bir korunma yöntemi de kullanmalısınız… DKH’ların Yan Etkileri Nelerdir?DKH, yan etkileri aslında yaygın inanışın aksine çok fazla değildir. İlk haplardaki progesteron türevleri erkeklik hormonu olan testosterona benzer kimyasal yapıda olduğundan tüylenme, akne gibi yan etkilere sahipti. Yeni nesil DKH’larında kullanılan progesteron türevlerinde bu yan etkiler bulunmamaktadır. İlk haplarda estrojen hormonu da şimdiki haplardakinin 3-4 katı dozlarda idi ve bu da fazlaca yan etkilere yol açabilmekteydi. Estrojene ait bulantı ve kusma gibi yan etkiler daha sıktı ancak daha da önemlisi yüksek doz estrojenin damarlarda pıhtılaşmaya yol açma riski daha fazla idi. Yeni nesil haplarda estrojen dozu çok daha düşüktür bu nedenle yan etkiler belirgin oranda azaltılmıştır. Ayrıca, eski yüksek doz haplarla ortaya çıkabilen hipertansiyon ve şeker hastalığı gibi durumlar da düşük doz hapların kullanımında görülmemektedir. LekelenmeDüşük doz estrojen rahim iç zarının yeterince gelişmesini sağlayamadığından lekelenme şeklindeki kanamalar bunlarla daha fazla (%10-30) olmaktadır. Bu durum 3-4 ay sonra çok daha azalır (%1-10). Bu nedenle, ara kanama ya da lekelenme ortaya çıktığında doktorunuzu bilgilendirdikten sonra hapa devam etmeniz uygundur. Eğer kanama sizi çok rahatsız edecek boyutta ise doktorunuza başvurmanızda fayda vardır. Doktorunuz hapınızı değiştirebilir veya başka haplar ekleyerek kanamanızın kesilmesini sağlayabilir. Bulantı ve kusmaİlk 1-2 ayda bulantı ve hatta bazen kusma görülebilir. Tok karnına kullanıldığında bu şikayetler daha az görülür. Genelde, bir süre sonra şikayetler kendiliğinden geçer. Kilo AlmaEn çok korkulan ve sorulan durumlardandır. Aslında DKH içindeki progesteronlar iştah açılmasına neden olabilse de yeni jenerasyon haplarda bu etki minimaldir. Ayrıca, vücutta bir miktar su toplanmasına (ödem) neden olarak kilonun bir miktar artmasına neden olabilir. DKH kullananlarda ortalama kilo artışı 2-2,5 kg’dan fazla değildir. Hatta, bazı kadınlar hapı kullanırken kilo verdiklerini ifade etmektedirler. Baş ağrısıBazı kadınlarda DKH ile baş ağrısı ortaya çıkabilir. Hap kullanımına devam ederken ortaya çıkan ve ağrı kesicilerle geçmeyen ağrı olursa doktorunuzla görüşmeli ve hap kesilmelidir. Memelerde hassasiyetMemelerde gerginlik ve hassasiyet de sık karşılaşılan ancak birkaç ayda kendiliğinden kaybolan bir yan etkidir. Eğer, kaybolmuyorsa doktorunuza başvurmalısınız. Ruhsal değişikliklerBazı kadınlarda sinirlilik, anksiyete ve hatta depresyon görülebilir. Çoğu zaman ilacın değiştirilmesi faydalı olur. Buna rağmen şikayetler devam ediyorsa hap kesilmeli ve gözlenmelidir. Eğer, hapın kesilmesine rağmen şikayetler devam ediyorsa hastada altta yatan bir psikolojik durum söz konusu olabilir bu açıdan değerlendirilmelidir. Cinsel istekte azalmaBazı kadınlar cinsel isteklerinin (libido) azalmasından şikayetçi olabilirler. Bazı kadınlarda da gebelik riskinin ortadan kalkmasına bağlı psikolojik olarak libido artabilir. Cinsel isteğin azalması rahatsızlık verici boyutlarda olursa farklı progesteron içeren (testosteron benzeri etkileri daha fazla olan) haplara geçmek faydalı olabilir. Bazı kadınlarda ise kullanılan DKH vajinal kuruluğa neden olup cinsel ilişki sırasında rahatsızlık verebilir. Hapın değiştirilmesi ya da kayganlaştırıcı maddelerin kullanılması sorunu çözebilir. Ciltte renk değişikliğiGebelikte görülen gebelik maskesi de denilen duruma benzer cilt renginin koyulaşması bazen görülebilir. Estrojene bağlı bir yakınmadır ve yeni nesil düşük doz estrojen içeren haplarda bu şikayet daha az görülür. Güneşe direkt maruz kalma şikayeti artırabilir. Bu nedenle, güneşlenirken koruyucu kremlerin kullanılması uygundur. Bu durum ortaya çıktığında hapın kesilmesinde yarar vardır. Adet miktarının azalması ve adet görmemeDKH kullananların büyük bir kısmında adet miktarı azalır. Aslında bu faydalı bir etkidir. Ve kadınlarda sık görülen kansızlığın azalmasında yararlıdır. Hatta sebebi bilinmeyen aşırı adet görme durumlarında tedavi amaçlı DKH verilmektedir. Bazen adet miktarındaki azalma daha da fazla olabilir ve sadece lekelenme şeklinde adet görme ya da hiç adet görmeme de söz konusu olabilir. Bu durum da aslında zararlı bir durum değildir ancak psikolojik olarak kadınları rahatsız edebilir. Halk arasında adet kanının kirli kan olduğu ve mutlaka atılması gerektiği şeklinde yanlış bir inanç vardır. Niye adet görürüz başlığı altında anlatıldığı gibi bu kesinlikle doğru değildir. Adet görme sadece rahim iç zarının (endometriyum) estrojen tarafından uyarılması ve kalınlaşması ile ilişkilidir. Endometriyumu uyaran estrojen miktarı az ise kanama da az olacaktır. DKH kullanırken adet görmeyen kadınların bir başka endişesi bunun ileride gebe kalmalarını engellemesidir ki bu da doğru değildir. Hap kesildikten sonra kadının hormonları devreye girer ve yumurtlama başlar. Tabii ki adet görmeme durumunda akla gelmesi gereken bir durum da gebelik olasılığıdır. Özellikle, ilk kez adet görülmemesi durumunda test yaptırılmalıdır. Ancak, düzenli kullanıldığından emin olunduğu sürece sonraki aylarda test yapılması gereksizdir. Doğum kontrol hapının rahmin içini döşeyen ve her adet kanaması ile birlikte atılan endometriyum tabakasında incelmeye neden olduğunu belirtmiştik. Bazı kadınlarda progesteronun etkisi o kadar hakim olur ki endometriyumda kanama yaratacak kadar dahi kalınlaşma olmaz. Bu nedenle kişi hap alımına ara verilen 7 günlük dönemde adet kanaması görmez. Hap Sonrası Adetten KesilmeBazı kadınlarda hap kesildikten sonra bir süre adet görülmeyebilir. Bu tıbbi literatürde “post-pill amenore” olarak da adlandırılır. Nadiren 6 aya kadar uzayabilir ancak, çoğu zaman kendiliğinden düzelir. Genellikle, altta yatan hormonal bozuklukların varlığında ortaya çıkar. İstenen gebeliğin bir süre gecikmesi dışında zararı yoktur. Pıhtılaşma RiskiTromboflebit ve emboli (pıhtı atma) DKH’ların nadir görülen ancak en ciddi riskidir. Yeni nesil düşük dozlu haplarda bu risk daha azdır. Sağlıklı, önceden bir rahatsızlığı olmayanlarda bu risk ihmal edilebilir düzeylerdedir. Görüldüğü hastalarda genellikle altta yatan ama fark edilmemiş genetik bir pıhtılaşma anormalliği bulunur. İleri yaş ve sigara içilmesi kendi başlarına damarlarda pıhtı oluşum riskini artıran risk faktörleri olduğundan 35 yaş üstü sigara içen kadınlarda DKH kullanılması önerilmez. Ancak, sigara içmeyenlerde 40 yaşına kadar (hatta bazılarınca 40 yaşından sonra da) DKH kullanılabilir. Kanser riskiDKH, serviks (rahim ağzı) kanseri riskini artırır ancak bu artışın doğum kontrol hapından değil de bu hastaların cinsel aktivitelerinden kaynaklandığı düşünülmektedir. DKH kullanan kadınların (aslında cinsel yönden aktif tüm kadınların) düzenli smear testi yaptırmaları gerekir. Çok nadir görülse de karaciğer tümörü riskini artırdığı bazı çalışmalarda iddia edilmiştir. Bu nedenle, kontrollerde karaciğer fonksiyonlarına da bakmak gerekebilir. Safra Kesesi HastalıklarıSafra taşı oluşumu ve safra kesesi iltihabı riskini artırabilir. Hangi Hapı Kullanmalıyım?Hapların avantajları ve dezavantajları nelerdir?Doğum kontrol haplarının en önemli avantajları; düzenli kullanıldığı taktirde çok yüksek etkinliğe sahip olması, yan etki oranının düşük olması ve geri dönüşlü bir yöntem olması. Ayrıca, gebelikten korunma dışında çeşitli olumlu etkileri de vardır.
En önemli dezavantajı ise, yöntemin başarısının kişinin kullanımına bağlı olması ve yüksek oranda hasta uyumu gerektirmesidir. Hap her gün düzenli alınmalıdır. Bazı hastalar ağızdan ilaç almayı sevmemekte ve özellikle dalgın kişilerde hap unutulabilmektedir. Bunlarda hap kullanımı için tıbbi bir sakınca olmamasına rağmen bu özelliklerinden dolayı DKH uygun bir yöntem olmayabilir. Cinsel yönden bulaşabilen hastalıklara karşı etkili bir koruma sağlamaması özellikle çok eşli kişiler için bir dezavantaj olarak kabul edilebilir. Emziren anneler için kombine (içinde estrojen içeren) hapların kullanımı süt miktarını azalttığı için önerilmez ancak bunlarda hap kullanılmak istenirse sadece progesteron içeren haplar (Minipill) kullanılabilir. DKH Kimler İçin Kesinlikle Sakıncalıdır?Bu hastalarda doğum kontrol hapının zararlı etkileri kesin olduğu için kesinlikle kullanılmamalıdır.
Bu hastalarda DKH hapının zararlı etkileri olup olmadığı kesin değildir veya tıbbi olarak kesin kanıtlanmamış olsa da teorik olarak risk taşırlar. Bu hastalar mümkünse başka bir yöntem ile korunmalıdır. Ancak, klinik değerlendirme sonrası (başka ve daha uygun bir korunma yöntemi yoksa) hastanın onayı ile dikkatli şekilde kullanılabilir.
Hap kullanımı öncesinde ve takiplerde neler yapılır?Hap kullanmayı düşünen tüm kadınların öncelikle bir jinekolog tarafından muayene edilmesi, gerektiği taktirde bazı tetkiklerin yapılması ve bu değerlendirmelerden sonra doktorun önereceği hapın kullanılması esastır. Tüm kadınların senede bir kez jinekolojik muayeneden geçmesi gerekir. Bu nedenle, ister doğum kontrol hapı olsun ister rahim içi araç (spiral) olsun tüm kadınlar yılda bir kez hiç bir şikayeti olmasa da jinekolojik kontrolden geçmelidir. Hap kullanan kadınlarda muayene ve hastanın öyküsü bir herhangi bir riske işaret ederse detaylı değerlendirme yapılmalıdır. Yüksek doz kullanan ya da yüksek risk grubunda olan kadınlar ise tercihan 6 ayda bir kontrol edilmelidir. Genellikle DKH kullanımının ilk kez önerildiği hastalar hap ile ilgili yakınmaların ve muhtemel yan etkilerin değerlendirilmesi, hap kullanımı ile ilgili yanlış anlaşılmaların saptanması için hapa başladıktan 2-3 ay sonra kontrole çağırılır. Bu kontrolde herhangi bir sorun yoksa tüm kadınlarda olması gerektiği gibi yılda bir kez kontrol yeterlidir. Bu değerlendirmeler sırasında rutin laboratuar tetkikleri gereksizdir, ancak şüphelenildiği taktirde veya hasta risk grubunda ise yapılır. DKH ile ilgili efsaneler (yanlış bilinenler) ve gerçeklerHapların Yan Etkileri FazladırBu konu ile detaylı bilgi DKH’ların yan etkileri bölümünde verilmiştir. Her ilaçta olduğu gibi hapların da tabii ki yan etkileri vardır ama bu etkilerin çoğu ciddi bir risk oluşturmayan basit yan etkilerdir. Ciddi risk olabilecek durumlarda da risk artışı aslında çok minimal düzeylerde olduğundan fayda-zarar dengesi göz önüne alındığında rahatlıkla göz ardı edilebilir. DKH kısırlık yaparDoğum kontrol hapları ile ilgili yaşanan en büyük endişelerden biridir. Hap kullanımı sonrası gebe kalmada bazı hastalarda bir gecikme olabilir ama toplamda kısırlığı arttırdığına dair hiçbir bulgu ve kanıt yoktur. Hatta, DKH kesilmesinden sonraki ilk ayda gebelik olduğunda bunun ikiz gebelik olma şansı artar. Bu konudaki yanlış fikirlerin en önemli kaynağı zaten kısırlık sorunu olup da bunun bilinmediği hastalardır. Bu hastalarda hapı bıraktıkları zaman ortaya çıkan ve aslında zaten var olan kısırlık durumunda maalesef insanların aklına ilk gelen suçlu doğum kontrol hapı olduğundan halk arasında bu yanlış inancı silmek her zaman mümkün olmamaktadır. Ayrıca, ilerleyen yaşla birlikte kadınların kısırlığa yol açan bir hastalıkla karşı karşıya kalma riski de artacağından ve yine ilerleyen yaşa birlikte gebe kalma potansiyeli de genel olarak azaldığından gebe kalamayan hastalar yine hapı suçlayacaklardır. Sonuç olarak; insanların DKH ile kısırlık arasında ilişki kurmalarındaki temel neden psikolojik olarak kendilerini rahatlamak amacıyla ters giden olaylar karşısında bir suçlu bulma eğiliminde olmasıdır. Bu durumda ilk akla gelen suçlu DKH’dir. ANCAK, YAPILAN KONTROLLÜ BİLİMSEL ÇALIŞMALARDA HAPIN KISIRLIK YAPTIĞINA DAİR HERHANGİ BİR VERİ ELDE EDİLMEMİŞTİR!!. DKH kullananlar belli aralıklarla hapı kesip vücudunu dinlendirmelidirMaalesef bu yanlışa bazı doktorlar da (çoğunlukla jinekolog olmayan) inanmaktadır. Ancak, bunun hiç bir mantığı ve bilimsel bir dayanağı yoktur. Dinlendirmek amacıyla hapı kesenlerin bir çoğu istenmeyen gebelik ve bu nedenle yapılan kürtajların riski ile karşı karşıya kalmaktadır. DKH kanser yaparAslında DKH, yumurtalık kanseri ve rahim iç zarı (endometriyum) kanseri riskini azaltır. Buna karşın, en çok korkulan meme kanseri riski ile ilgili çelişkili yayınlar vardır. Pek çok araştırmacı OK kullanımının meme kanseri riskini arttırmadığını düşünmektedir. Yine, DKH kullananlarda rahim ağzı (serviks) kanseri riski arttığı bazı çalışmalarda iddia edilmekle birlikte bu kanser cinsel ilişki ve birden fazla partner olması ile yakından ilişkili olduğundan bu faktörler kontrol altında tutularak yapılan çalışmalarda serviks kanseri riskinde artış saptanmamıştır. Yine karaciğer kanserine yol açtığı iddia edilmekle birlikte bu konuda da kontrollü çalışmalar olmadığından bu da şu an için bir spekülasyon olarak kabul edilebilir. Ayrıca, tüm bu kanserler için artış saptanan çalışmalarda saptanan risk artışı düşük, ihmal edilebilir düzeylerdedir. Hap şişmanlatırİlk kullanıma sürülen eski jenerasyon DKH’larda progesteron içeriğinin özelliğinden dolayı iştah açıcı özellikler vardır. Ancak, yeni progesteron türevlerinin kullanıldığı yeni jenerasyon haplarda bu özellik büyük oranda giderilmiştir. Hatta, bazı kadınlar hap kullanmaya başladıktan sonra kilo alırken bazıları da verdiklerini belirtmektedirler. Yine burada, psikolojik faktörler devreye girmektedir. Yaşın ilerlemesi zaten tek başına kilo alımı için bir risktir ve bu nedenle kilo alan ve tesadüfen hap kullanan hastaların ilk suçladıkları her zaman DKH olmuştur. Kontrollü çalışmalarda DKH bağlı kilo artışı 2-2,5 kg’dan fazla bulunmamıştır. Son jenerasyon haplarda bu artış da gösterilememiştir. Hap tüylenmede artışa neden olurBu inanış da, ilk kullanıma giren haplardaki progesteron türevlerinin erkeklik hormonu olan testosterona benzer kimyasal yapıda olması ve buna bağlı tüylenme, akne (sivilce) gibi yan etkilere sahip olmasından kaynaklanmaktadır. Yeni nesil DKH’larında kullanılan progesteron türevlerinde bu yan etkiler bulunmamaktadır. Hatta, bu tür şikayeti olan hastalarda en sık tercih edilen tedavi metotları arasında DKH ön sıralarda yer almaktadır. DOĞUM KONTROL HAPININ KESİLMESİ GEREKEN DURUMLAR!!!!Uzun süren baş ağrısı Tek taraflı ve kesilmeyen veya tedaviye cevap vermeyen baş ağrısı Baş ağrısı ile birlikte görülen baş dönmesi, bulantı ve kusma Bulanık görme Ani görme kayıpları, geçici körlük Bacaklarda kızarıklık ve ağrı İnme ya da felç Doğum kontrol hapı ara vermek gerekir mi?İlacın kullanımına başlandığında ara verilmeksizin kutu içeriği bitene kadar her gün aynı saatte kullanılmalıdır. Kutunun bitmesinin ardından bir hafta süreyle doğum kontrol hapı kullanımına ara verilmelidir. Bu süre içinde adet kanaması gerçekleşir.
Doğum kontrol hapını bıraktıktan ne kadar sonra hamile kalınır?Yumurtlama genellikle doğum kontrol hapını bıraktıktan 2 hafta sonra başlar. Bu durumda 2 hafta ile 6 ay arasında hamile kalınması olasıdır. Her ay hamile kalma şansı yaklaşık olarak %20'dir.
Doğum kontrol hapı aralıksız kullanılır mı?Uzmanlara göre hapların aralıksız kullanımı istenmeyen gebeliği önlemede daha çok işe yarıyor.
Doğum kontrol hapı ne zaman ara verilir?Hapın kullanımına adetin ilk günü başlanır. Haplar bittiğinde 7 gün ara verilir ve diğer adet döngüsünün başlangıcında yeni kutuya başlanır. Ancak birçok kadında adet kanaması bu 7 günlük arada başlamayabilir. Biraz gecikebilir ya da erken olabilir.
|
Ara vermeden 2 ay doğum kontrol hapı
Telif hakkı © 2024 paraquee Inc.
